Đề xuất tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá: Cảnh giác với những hệ lụy khó lường

Bộ Tài chính đang hoàn thiện đề án tăng thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đối với thuốc lá nhằm giảm tỷ lệ người sử dụng sản phẩm có hại này. Tuy nhiên, cần cân nhắc kỹ lưỡng các hệ lụy tiềm ẩn của chính sách này, như sự gia tăng thuốc lá lậu, ảnh hưởng đến doanh nghiệp và người lao động trong ngành, cũng như thất thu thuế cho ngân sách nhà nước.

Đề xuất tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá: Cảnh giác với những hệ lụy khó lường

Bộ Tài chính đang đề xuất áp dụng hai phương án tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá. Phương án 1 sẽ tăng thuế hỗn hợp (thuế tương đối và thuế tuyệt đối) thêm 40% ngay năm đầu tiên và tăng thêm 200% trong năm năm tiếp theo. Phương án 2 tăng thuế hỗn hợp 100% ngay năm đầu tiên và cũng tăng thêm 200% sau đó.

Đề xuất tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá: Cảnh giác với những hệ lụy khó lường

Mục tiêu của việc tăng thuế này là làm cho thuốc lá trở nên đắt hơn và giảm tiêu thụ, qua đó giảm tỷ lệ người sử dụng thuốc lá. Tuy nhiên, chính sách này có thể dẫn đến những hậu quả ngoài ý muốn.

Thứ nhất, việc tăng thuế "sốc" sẽ làm giá bán thuốc lá hợp pháp tăng mạnh, khiến người tiêu dùng chuyển sang sử dụng thuốc lá lậu, vốn không chịu ảnh hưởng bởi thuế. Mối lo ngại này càng có cơ sở khi Việt Nam có đường biên giới dài với các quốc gia láng giềng và tình trạng buôn lậu thuốc lá vẫn còn nghiêm trọng.

Thứ hai, việc tăng thuế sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh thuốc lá. Sản lượng thuốc lá hợp pháp giảm đột ngột có thể gây ra tình trạng thất nghiệp cho hàng chục nghìn người lao động trong ngành, cũng như ảnh hưởng đến kế sinh nhai của hàng trăm nghìn nông dân vùng trồng lá thuốc lá.

Thứ ba, việc chuyển sang sử dụng thuốc lá lậu sẽ khiến người tiêu dùng tiếp xúc với các sản phẩm chất lượng kém, không được kiểm soát, dẫn đến nhiều hệ lụy về sức khỏe. Tình trạng này sẽ làm tăng gánh nặng chi phí y tế cho nhà nước về lâu dài.

Thứ tư, việc tăng thuế đột ngột có thể dẫn đến thất thu thuế cho ngân sách nhà nước. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, khi chênh lệch thuế giữa thuốc lá hợp pháp và lậu tăng cao, thị trường thuốc lá lậu sẽ phát triển mạnh. Điều này sẽ khiến nguồn thu thuế từ thuốc lá hợp pháp sụt giảm, ảnh hưởng đến các mục tiêu chi tiêu của chính phủ.

Các chuyên gia khuyến cáo rằng nếu chính sách tăng thuế TTĐB với thuốc lá được áp dụng, cần phải có một lộ trình tăng thuế hợp lý để tránh những hệ lụy tiêu cực. Lộ trình này cần tính đến sự cân bằng giữa mục tiêu giảm tiêu thụ thuốc lá và những tác động kinh tế xã hội tiềm ẩn.

Ngoài ra, cần tăng cường các biện pháp chống buôn lậu thuốc lá, nâng cao hiệu quả quản lý thị trường, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh cho các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh thuốc lá hợp pháp. Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh các chiến dịch tuyên truyền, giáo dục về tác hại của thuốc lá và khuyến khích người dân sử dụng các sản phẩm thay thế nicotine ít có hại hơn.