Ẩn mình giữa lòng phố cổ Hà Nội, Đền thờ Hỏa Thần là một di tích lịch sử văn hóa độc đáo, gắn liền với vụ cháy lớn kinh hoàng tại Thăng Long thời Nhà Nguyễn. Ngôi đền không chỉ là nơi thờ vị thần cai quản ngọn lửa, mà còn lưu giữ câu chuyện về những bi kịch và nỗ lực phòng chống hỏa hoạn của người dân xưa.
Năm Minh Mạng thứ 18 (1837), Thăng Long chứng kiến một vụ cháy lớn kinh hoàng, nhấn chìm hơn 1.400 nóc nhà trong biển lửa. Thảm họa này khiến vô số người thương vong và mất trắng cơ nghiệp.
Sau vụ cháy, người dân Thăng Long đã lập đền thờ Đức Hỏa Thần tại Cửa Đông thành phố. Đây là đền thờ thần lửa hiếm hoi trong lịch sử Việt Nam, thể hiện mong muốn được thần linh che chở, tránh khỏi hoạn nạn.
Ngôi đền hiện nằm tại số 30 phố Hàng Điếu, với diện tích rộng gần 500m2. Đền thờ có kiến trúc đồ sộ, trang trí tinh xảo, gồm tiền tế, phương đình và cung cấm. Đặc biệt, đền đặt một chiếc chuông lớn dùng để báo động khi xảy ra cháy.
Hàng năm, lễ hội đền Hỏa Thần được tổ chức vào ngày 28/3 và 28/9 Âm lịch - ngày sinh và ngày hóa của Hỏa Thần. Đây là dịp để người dân tỏ lòng tôn kính và cầu phúc bình an.
Tên phố Nhà Hỏa tại Hà Nội cũng bắt nguồn từ ngôi đền này. Sau Cách mạng tháng Tám, phố được đổi tên từ Nhà Chung thành Nhà Hỏa, để ghi nhớ công lao của Đền thờ Hỏa Thần trong công tác phòng chống cháy nổ.
Với ý thức về sức tàn phá của hỏa hoạn, Luật Hồng Đức thời Lê Sơ đã quy định những hình phạt nghiêm khắc đối với người dân gây hỏa hoạn. Người để xảy ra cháy nhà mình bị phạt 80 trượng, cháy lan sang nhà hàng xóm bị phạt 80 trượng và bêu riết 3 ngày.
Vào thời Nhà Nguyễn, vua Khải Định cũng từng đích thân xử tội viên quan gây hỏa hoạn. Năm 1917, vị quan tên Hồng Ích để xảy ra cháy lan vào cấm nội. Sau khi truy xét, vua Khải Định đã giáng chức Hồng Ích và các quan tòng phạm.
Ngoài Đền thờ Hỏa Thần, Hà Nội còn có một số địa danh liên quan đến hỏa hoạn, như Phố Lò Rèn, phố Hỏa Thần và phố Đền Hỏa. Những địa danh này là minh chứng cho sự khắc nghiệt của thảm họa cháy nổ trong lịch sử và nỗ lực của người dân trong việc phòng chống.
Ngày nay, Đền thờ Hỏa Thần vẫn giữ vai trò quan trọng trong truyền thống văn hóa của người dân Hà Nội. Ngôi đền không chỉ là nơi tôn thờ, mà còn là lời nhắc nhở về sự tàn khốc của hỏa hoạn, thôi thúc mọi người nâng cao ý thức phòng cháy chữa cháy.
Câu chuyện về Đền thờ Hỏa Thần và vụ cháy lớn tại Thăng Long là một lời nhắc nhở về sự mong manh của sự sống trước thảm họa thiên nhiên. Nó cũng ca ngợi sự bền bỉ và ý chí của con người trong cuộc chiến chống lại hỏa hoạn, bảo vệ cuộc sống và tài sản.