Phế tích tháp Đại Hữu: Cứ điểm quân sự then chốt của nhà Tây Sơn được hé lộ

Khai quật khảo cổ đợt 2 tại phế tích tháp Đại Hữu, Bình Định đã đào xới toàn bộ phần thân tháp, phát hiện 156 hiện vật đá quý giá và đưa ra bằng chứng thuyết phục cho thấy đây từng là căn cứ quân sự quan trọng của vương triều Tây Sơn.

Phế tích tháp Đại Hữu: Cứ điểm quân sự then chốt của nhà Tây Sơn được hé lộ

Đợt khai quật khảo cổ học đợt 2 tại phế tích tháp Đại Hữu, xã Cát Nhơn, huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định đã làm sáng tỏ thêm nhiều bí ẩn về công trình kiến trúc cổ này. Các nhà khảo cổ đã xuất lộ hoàn toàn phần thân tháp, nền móng tiền sảnh phía Đông, nền móng chân đế phía Bắc, một phần nền móng chân đế phía Nam và Tây.

Trong quá trình khai quật, các nhà nghiên cứu đã phát hiện 156 hiện vật đá với nhiều loại hình và kích thước khác nhau. Về chất liệu đá, có 3 loại chính được xác định là đá cát kết, đá hoa cương và đá ong. Các hiện vật có trang trí tinh xảo được tạc trên đá cát kết, bao gồm bệ thờ, mảnh minh văn, lá nhĩ đá, đá trang trí điểm góc, phù điêu hình người, tượng động vật, phù điêu cánh sen...

Phế tích tháp Đại Hữu: Cứ điểm quân sự then chốt của nhà Tây Sơn được hé lộ

Tháp Đại Hữu sở hữu bình đồ hình vuông ấn tượng, lớn hơn so với các tháp Chăm Pa khác đã được khai quật. Cửa ra vào chính của tháp hướng về phía Đông, ngoài ra còn có hệ thống cửa giả. Tháp được xây dựng trên đỉnh núi bằng kỹ thuật xây dựng tinh vi. Người Chăm đã đục những tảng đá tạo mặt bằng, phủ lớp đất mỏng đầm chặt, sau đó xây dựng gạch và đá lên trên.

Hệ thống móng tháp sử dụng nhiều loại vật liệu khác nhau như gạch, đá ong, đá hoa cương, đá cát kết. Điều này cho thấy sự tính toán kỹ lưỡng và tay nghề cao của những người thợ xưa.

So sánh về niên đại với các tháp Chăm Pa khác và các minh văn phát hiện từ trước, các chuyên gia nhận định phế tích tháp Đại Hữu có thể có niên đại vào khoảng giữa thế kỷ 13. Tuy nhiên, các mảnh gốm gia dụng được phát hiện trong quá trình khai quật có niên đại khoảng thế kỷ 17 - 18.

Phát hiện này cho thấy vào giai đoạn cuối thế kỷ 18, khu vực phế tích tháp Đại Hữu đã trở thành căn cứ quân sự quan trọng của nhà Tây Sơn. Thành Chánh Mẫn, do nhà Tây Sơn xây dựng ở phía Đông Bắc dưới chân núi Đất, có khả năng là tiền đồn của căn cứ này.

Ông Huỳnh Văn Lợi, Phó Giám đốc Sở VH-TT Bình Định, khẳng định phế tích tháp Đại Hữu là một trong những di tích Chăm giá trị nhất tại địa phương. Các nền móng, hiện vật phát hiện trong quá trình khai quật vượt trội về quy mô và tầm quan trọng so với các di tích và tháp khác trên địa bàn.

Các hiện vật xuất lộ, khai quật sẽ được tỉnh Bình Định bảo quản, nghiên cứu cẩn thận. Những thành quả này sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về nền văn minh Chăm Pa cũng như lịch sử Bình Định trong giai đoạn nhà Tây Sơn.