Trong phiên thảo luận tại Quốc hội sáng 28-5, các đại biểu đã đưa ra nhiều ý kiến khác nhau về việc bỏ thẩm quyền khởi tố vụ án tại phiên tòa, đề xuất đổi tên Tòa án nhân dân cấp tỉnh, huyện thành Tòa án phúc thẩm, Tòa án sơ thẩm.
Dự thảo Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi) đề xuất bỏ quy định Tòa án nhân dân (TAND) có nhiệm vụ khởi tố vụ án hình sự tại phiên tòa.
Về vấn đề này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) cho biết đa số ý kiến tán thành việc bỏ thẩm quyền khởi tố vụ án tại phiên tòa, giao nhiệm vụ này cho Cơ quan điều tra và Viện kiểm sát. Nếu phát hiện có bỏ lọt tội phạm, Tòa án sẽ yêu cầu Viện kiểm sát khởi tố vụ án.
Phó Chủ tịch UBTVQH Vương Đình Huệ giải thích rằng việc khởi tố, điều tra, truy tố là trách nhiệm của các cơ quan chuyên trách, còn Tòa án có nhiệm vụ xét xử. Việc bỏ thẩm quyền khởi tố tại phiên tòa góp phần phân định rõ trách nhiệm, quyền hạn của Tòa án và các cơ quan tiến hành tố tụng khác.
UBTVQH cho biết khảo sát tại một số địa phương cho thấy Hội đồng xét xử khởi tố vụ án hình sự tại phiên tòa rất ít. Do đó, dự thảo luật không quy định thẩm quyền này.
Đồng thời, dự thảo cũng chỉnh lý Điều 153 Bộ luật Tố tụng hình sự, yêu cầu Hội đồng xét xử phải yêu cầu Viện kiểm sát khởi tố vụ án hình sự nếu phát hiện có bỏ lọt tội phạm trong quá trình xét xử.
Nhiều đại biểu Quốc hội quan tâm đến đề xuất đổi tên TAND cấp tỉnh thành TAND phúc thẩm, TAND cấp huyện thành TAND sơ thẩm.
TAND tối cao đề nghị đổi tên để đáp ứng các nghị quyết của Đảng, đồng thời phân cấp thẩm quyền xét xử rõ ràng hơn. Theo đề xuất, Tòa án cấp tỉnh sẽ chuyên trách xét xử phúc thẩm, trong khi Tòa án cấp huyện sẽ tập trung xét xử sơ thẩm.
Tuy nhiên, một số đại biểu vẫn có ý kiến khác nhau về đề xuất này. Đại biểu Phạm Văn Hòa ( Đồng Tháp) cho rằng nên giữ nguyên tên gọi hiện hành, trong khi đó, đại biểu Phạm Thị Xuân (Thanh Hóa) lại ủng hộ việc đổi tên để tăng tính chuyên môn hóa và minh bạch.
Do còn nhiều ý kiến khác nhau, UBTVQH cho biết đã chỉ đạo xây dựng 2 phương án để trình Quốc hội xem xét. Phương án 1 giữ nguyên tên gọi hiện tại, phương án 2 đổi tên theo đề xuất của TAND tối cao.
Để đảm bảo tính khách quan và chính xác, đại biểu Phạm Văn Hòa đề nghị lấy phiếu ý kiến của các đại biểu về 2 phương án này. Đại biểu Đỗ Ngọc Thịnh (Khánh Hòa) cũng ủng hộ đề xuất lấy phiếu.
Đại biểu Nguyễn Tạo (Lâm Đồng) cho rằng việc đổi tên chỉ dừng lại ở tên gọi mà không ảnh hưởng đến nội hàm của luật hiện hành. Đại biểu Phạm Thị Xuân phản biện rằng việc đổi tên là cần thiết để nâng cao hiệu quả, chuyên môn hóa và tính minh bạch của hệ thống tòa án.
Một số đại biểu khác cũng bày tỏ quan điểm đồng tình hoặc không đồng tình với đề xuất đổi tên. Họ cho rằng cần tiếp tục nghiên cứu các luật liên quan để đảm bảo tính thống nhất trong hệ thống pháp luật.